CONFLICTESCALATIE: DE GLASL SCHAAL
Conflicten tussen mensen, of ze nu professioneel of privé zijn, worden vaak ervaren als een neerwaartse spiraal, waarin gedrag irrationeel en destructief wordt. Dit mechanisme is bestudeerd door de Oostenrijkse bemiddelingsconsultant Friedrich Glasl, die 9 stappen en 3 landingen onderscheidt. Als een trap die naar de afgrond leidt, brengt elke stap de protagonisten dichter bij een fatale afloop.
Eerste stap: de oppositie is rationeel en relatief gecontroleerd
Spanning en verharding. De hoofdrolspelers zijn geïrriteerd, weigeren compromissen te sluiten en bevriezen hun standpunten. Ze ontwikkelen eenzijdige argumenten en de toon verhardt.
Debat en polemiek. De uitwisselingen worden ruw. De hoofdrolspelers kibbelen, overdrijven en proberen de andere partij te destabiliseren. Er worden generalisaties gemaakt. Er ontstaat wantrouwen en er zijn veel woede-uitbarstingen.
Er wordt actie ondernomen. De hoofdrolspelers voelen dat de situatie geblokkeerd is en denken dat praten geen zin meer heeft. Zij zien zichzelf als concurrenten. Actie wordt gezien als de enige reactie op het gedrag van de ander. Zij denken dat zij de ander kunnen dwingen toe te geven en ontkennen hun eigen verantwoordelijkheid.
Tweede niveau: de spanning richt zich op de relatie
Beelden en coalities. Het debat wordt binair: het is een kwestie van overwinning of nederlaag. Het hoofdonderwerp van het geschil komt op de achtergrond. De ander wordt indirect aangevallen via ironie, laster en insinuaties. Het wordt onmogelijk om een kwaliteit in de ander te zien en het beeld wordt stereotiep. De partijen proberen allianties te vormen om de tegenstander te destabiliseren.
Gezichtsverlies. De visie van de tegenstander verandert radicaal. Men heeft het gevoel dat het masker is afgevallen en dat men eindelijk het ware gezicht van de tegenstander ziet: immoreel, ongezond, zelfs misdadig. Het debat verschuift naar het morele vlak. De tegenstander wordt verduiveld: hij symboliseert het kwaad. Men voelt een fysiek ongemak in zijn aanwezigheid. Alle slagen zijn toegestaan. De verdenking is systematisch: elk gebaar wordt negatief geïnterpreteerd.
Bedreigingen en strategieën. Bedreigingen worden gebruikt om de tegenstander in de gewenste richting te dwingen. Het conflict wordt ingewikkeld en onmogelijk te beheersen.
Derde niveau: confrontatie is destructief
Beperkte vernietigende aanvallen. De tegenstander is een vijand geworden en heeft niet langer menselijke eigenschappen. Men is van mening dat de eigen veiligheid op het spel staat en dat men de tegenstander moet aanvallen om te overleven.Elke partij aanvaardt haar eigen schade, zolang de schade die aan de ander wordt toegebracht groter is.
Vernietiging van de ander. Aanvallen worden intensiever en richten zich op de vitale centra. Het doel is de totale vernietiging van de vijand en de enige controle is de eigen overleving.
Het verlangen om de vijand te vernietigen is zo sterk dat zelfs het instinct om te overleven geen beletsel meer vormt. Alle bruggen zijn verbrand, er is geen weg meer terug.
Geconfronteerd met een dergelijke afdaling in de hel, staan derden vaak machteloos. Bemiddeling kan alleen worden overwogen indien de tegenstanders inzien dat hun destructieve conflict nergens toe leidt en dat zij elkaar nodig hebben om de impasse te doorbreken. Maar dit besef moet tot stand komen voordat het conflict een punt bereikt waarop geen weg meer terug is.
Zolang de hoofdrolspelers zich namelijk in de eerste fase bevinden, blijft een minnelijke schikking (win-win) mogelijk omdat de visie van de ander niet onherstelbaar wordt beschadigd. In de tweede fase is het conflict verhard en zal elke protagonist willen dat de ander iets verliest (win-lose). Bemiddeling is in dit stadium nog mogelijk, maar er zal een kader van wederzijds respect moeten worden geschapen en geduld moeten worden betracht, want emoties moeten plaats maken voor rede. Indien de protagonisten het derde stadium bereiken (lose-lose), kan geen overeenkomst worden overwogen. Daarom is het beter niet de wind te zaaien om de wervelwind te oogsten.
Tanguy della Faille
Dit artikel is vrij geïnspireerd door de uitstekende blog van Thierry Noellec, bemiddelaar, die op zijn beurt het werk van Friedrich Glasl citeert. De illustratie komt van Wikipedia.
Augustus 2021
