“Mensen bouwen te veel muren en te weinig bruggen”
Isaac Newton
Creatief denken is niet langer een voordeel maar stilaan ook een voorwaarde in disruptieve tijden. Op het Davos World Economic Form stond creativiteit op de derde plaats in de “Future Skills for Jobs “lijst. Het stond in 2015 nog 10de… Creatief denken is iets wat moeilijk kan worden aangeleerd omdat het meer een manier van zijn is, dan van denken alleen!
Laten we even de rode draad opnemen in een bemiddeling choreografie waar alle BELANGEN goed uitgesproken zijn en waar de partijen naar de OPTIES moet uitkijken.
Voor iedere groep belangen, die in een bepaalde fase van de bemiddeling op tafel liggen doet de bemiddelaar partijen opties van oplossingen genereren. Dit zijn alle mogelijkheden die partijen zonder analyse kunnen bedenken en die van aard kunnen zijn om tegemoet te komen aan die groep belangen. Dit kan gebeuren door het opstellen van lijsten of door brainstorming.
Een belangrijk voordeel is dat er niet, zoals bij de rechter, een oplossing van het conflict of geschil wordt opgelegd. De focus van een bemiddelaar is de eigen creativiteit van partijen zó te stimuleren dat ze zelf bewegen en een oplossing zoeken. Hij bemiddelt daarbij.
Deze fase is dus cruciaal voor het onderhandelingsresultaat: creativiteit van partijen creëert voor hen gezamenlijke meerwaarde (een “en/en” oplossing). Het succesvol afhandelen van deze fase leidt tot zo optimaal mogelijke onderhandelingsresultaten.
De persoonlijke betrokkenheid van partijen kan stimulerend werken. Niet zelden leidt die betrokkenheid ertoe dat, nadat men eenmaal begrip heeft gekregen voor de ander zijn emotie en/of weerstand, men ook de eigen inbreng wat kritischer bekijkt. Dan is de weg vrij(er) om water in de wijn te doen en samen naar een oplossing te zoeken.
Welke zijn dan de creativiteit technieken toepasbaar rond een tafel waar een conflict gehanteerd wordt? Laten we eerlijk zijn niet alle technieken over innovatie zijn realistisch in deze omstandigheden.
1. Associëren
Door te associëren kom je bij wat meer vernieuwende ideeën uit. Dat gebeurt meestal vanzelf, waardoor de grens tussen de categorie “inventariseren” en de categorie “associëren” heel moeilijk aan te geven is.
Bij het associëren gelden de spelregels voor creatief denken. Over inventariseren kun je discussiëren: hebben we alles? Maar als je wilt dat de associaties in alle vrijheid naar boven kunnen komen moet je daar ruimte voor maken. Dat doe je door het uitstel van oordeel, geen kritiek geven, door associëren op andermans ideeën. Geen idee is te gek, dat is hierbij erg belangrijk. Dit is een essentiële taak van de bemiddelaar.
Een mogelijk hulp hierbij zijn de technieken van het visueel brainstormen met ofwel post-its of mind mapping.
2. Provoceren
Methodes die gebruik maken van provoceren halen bestaande aannames onderuit om daarmee het zoekveld voor nieuwe ideeën te verruimen. Wat gebeurt er als je die aanname provoceert door te vragen: hoe kan het ook anders? Stel dat ik het anders doe? Wat gebeurt er als ik het omdraai? Dan kom je op andere ideeën.
Technieken in deze categorie zijn bijvoorbeeld het gebruik van metaforen, willekeurige stimuli, absurde vragen.
Wees er in elk geval voorzichtig mee. Zorg dat de deelnemers snappen waarom je ze “dit soort gekke dingen” laat doen. Dit kan dus enkel als er een onderbouwd vertrouwen is ontstaan met de partijen en dat alle partijen werken naar de eindoplossing.
3. Confronteren
Deze techniekencategorie klinkt spannend, maar is heel goed te doen, ook voor de minder geoefende creatieveling. Hoe werken deze methoden?
Analyseer je vraagstuk en bepaal welke problemen of bottlenecks het belangrijkst zijn voor het oplossen.
Voor die belangrijkste problemen: kijk in welke andere situaties je diezelfde problemen kunt vinden en hoe er in die andere situatie mee omgegaan wordt.
Probeer het principe uit die andere situatie toe te passen op je oorspronkelijke probleem.
4. Intuïtie gebruiken
Ze maken gebruik van synthese en intuïtie, en zijn daardoor soms wat zweverig. Niet iedereen houdt daarvan. Wat in elk geval helpt is om er niet zweverig over te doen!
Intuïtie wordt gebruikt bij vraagstukken die niet met logica alleen op te lossen zijn, zoals vragen op het gebied van visie of identiteit. Het gebruik van beelden, al dan niet letterlijk, zorgt dat ons logische denken even niet in de weg zit: in sommige situaties is dat precies wat een vraagstuk nodig heeft.
5. Technieken gekoppeld aan tools
Er zijn natuurlijk nog een aantal complexere technieken gekoppeld aan gekende namen zoals Brainstorming volgens Osborn, lateraal denken volgens de Bono of TRI & ARIZ (theory of inventive problem solving), maar deze worden meer gebruikt bij innovatie doeleinden en laten we eerlijk zijn, de bemiddelaar moet het ook praktisch en grijpbaar houden.
De conclusie van deze bijdrage is eerder dat creativiteit in bemiddeling een kwestie is van proces en attitude meer dan van technieken. Hierin speelt de bemiddelaar een essentiële rol, want hij creëert de ruimte en een constructieve attitude om creatieve oplossing te laten zoeken door de partijen!
Roland De Wolf
